باترفلای ولو (butterfly valve) یا شیر پروانه ای یکی از تجهیزات مهم، مفید و مورد نیاز پایپینگ است. در این مقاله سعی شده است در ارتباط با این وسیله و انواع شیر پروانه ای صحبت کرد.
شیر پروانه ای چیست؟
انواع مختلفی از شیرها یا همان ولو ها در کنترل جریان وجود دارد. از شیر آلات صنعتی به دلایل مختلفی مانند حمل مواد سیال، کنترل فشار، محدودیت های لوله کشی و حمل مواد محتوی جامدات استفاده می‌شود. از بین انواع شیرها، شیر پروانه ای به دلایل مختلفی از جمله برخی از موارد ذکر شده در بالا، به عنوان یک شیر کنترل استفاده می‌شود.
شیر های پروانه ای یکی از مفید ترین شیر هایی هستند که یک سیستم لوله کشی می‌تواند داشته باشد. این شیرها به اپراتور توانایی شروع، متوقف یا حتی محدود کردن جریان آب را در یک سیستم می‌دهند.
این موضوع زمانی به چشم می‌آید و مفید واقع می‌شود که سیستم نیاز به تعمیرات، تمیز کردن یا تغییراتی داشته باشد و شما می‌خواهید اطمینان حاصل کنید که هیچ مایعی وارد لوله ها نمی‌شود.
علی رغم اینکه نام این محصول را شیر پروانه ای گذاشته‌اند، اما این شیر واقعاً شبیه پروانه نیست. نام «پروانه» از این حقیقت ناشی می‌شود که دیسک یا به اصطلاح «بال ها» در اطراف یک محور مرکزی حرکت می‌کنند و به نوعی مانند بدن یک پروانه عمل می‌کند.
شیر های پروانه ای شیرهای چهار زمانه هستند، به این معنی که با ۹۰ درجه چرخش کاملاً باز و کاملاً بسته می‌شوند.
شیر های پروانه ای بزرگ معمولاً به اصطلاح مجهز به گیربکس هستند که در آن دستگیره دستی توسط چرخ دنده ها به بدنه وصل می‌شود. این کار عملکرد شیر را روان تر و ساده تر می‌کند، اما سرعت عملکرد شیر را کاهش می‌دهد.
اجزای شیر پروانه ای چیست؟
شیرهای پروانه ای دارای بدنه‌ای کوتاه و دایره‌ای، اهرم محرک، یک دیسک گرد، سیت یا آب بندی فلزی یا نرم و یاتاقان های شفت بالا و پایین هستند که به توضیح برخی از آن‌ها میپردازیم:
محرک: به این قسمت دسته یا عملگر نیز گفته می‌شود. این عضو کنترل می‌کند که شیر پروانه ای تا چه حد باز یا بسته شده است. این محرک اغلب دستگیره‌ای است که ۹۰ درجه حرکت می‌کند، اما می‌تواند یک دستگیره ی چرخشی نیز باشد.
آب بندی: آب بندی شیر پروانه ای معمولاً از نوعی لاستیک ساخته می‌شود و این اطمینان را می‌دهد که هنگام بسته بودن شیر، دیسک محکم در جای خود قرار گیرد و در حالت بسته، آب عبور نکند. اگر یک شیر پروانه‌ای به درستی کار نکند، احتمالاً آب بندی به طریقی آسیب دیده است.
دیسک: دیسک همان چیزی است که این نام را به یک شیر پروانه ای می‌دهد. هنگامی که دیسک میچرخد، شیر باز می‌شود و ظاهری شبیه پروانه به دیسک می‌دهد. دیسک توسط محرک جابجا می‌شود و می‌تواند کاملاً بسته، کاملاً باز یا هر حالت دیگری بین این دو حالت نیز باشد.
بدنه: بدنه شیر پروانه همان چیزی است که آن را قادر می‌سازد به لوله‌ها و اتصالات وصل شود.
انواع شیرهای پروانه ای
شیرها پروانه ای انواع متفاوتی دارند. نوع متداول این شیرها، شیر پروانه ای ویفری است که بین دو فلنج قرار می‌گیرد. نوع دیگر، طرح پروانه ای فلنج دار است که در بین دو فلنج و به وسیله پین‌هایی که به دو فلنج میچسبند، نگه داشته می‌شود.
شیرهای پروانه‌ای شامل انواع دیگر از جمله شیر پروانه‌ای چدنی، شیر پروانه‌ای استنلس استیل، شیر پروانه‌ای فولاد، شیر پروانه‌ای اهرمی و شیر پروانه‌ای پنوماتیک نیز هستند اما کاربرد کمتری دارند.
شیرهای پروانه‌ای به‌ویژه در انواع شیرهای بزرگ، دارای مزایای بسیاری نسبت به سایر شیرها هستند. سبک‌وزنی، اشغال کمتر فضا و هزینه ی کمتر از بارزترین مزایای این نوع شیر است. هزینه‌های نگهداری این شیرها معمولاً کم است؛ زیرا حداقل تعداد قطعات متحرک در آن‌ها وجود دارد و هیچ جایی برای به باقی ماندن مایعات در آن‌ها وجود ندارد.
از شیرهای پروانه ای به‌خصوص برای جابجایی جریان‌های بزرگ مایعات یا گاز ها با فشار های کم و همچنین برای کار با دوغاب ها یا مایعات با مقادیر زیادی از مواد جامد معلق مناسب هستند.
شیر های پروانه ای بر اساس اصل دمپر لوله ساخته شده اند. عنصر کنترل جریان، دیسک است که تقریباً قطری به اندازه ی قطر داخلی لوله مجاورش دارد و حول یک محور عمودی یا افقی میچرخد. هنگامی که دیسک به طور موازی با لوله قرار دارد، شیر کاملاً باز است. هنگامی که دیسک به وضعیت عمود بر لوله نزدیک می‌شود، شیر بسته است.
شیرهای پروانه ای در ابتدا در جایی مورد استفاده قرار می‌گرفتند که نیاز به چفت و بسط محکمی نبود. با این حال، با گذشت سال ها، این شیرآلات با مهره های نسبتاً محکم ساخته شده از لاستیک یا مواد الاستومری توانست که قابلیت بسته شدن و مسدود کردن جریان را به خوبی و مشابه سایر انواع شیر ها فراهم کند.
شیر های پروانه‌ای معمولاً در جایی استفاده می‌شوند که فضا محدود باشد. برخلاف شیر های دروازه ای، شیر های پروانه ای را می‌توان برای کنترل فشار یا تنظیم جریان و همچنین در حالت باز و کاملاً بسته استفاده کرد. افت فشار در انتقال از طریق شیر پروانه ای در مقایسه با شیر دروازه ای بسیار اندک است.
شیر های پروانه ای در اندازه های بزرگ و کوچک استفاده می‌شوند و معمولاً قیمتی بسیار ارزان تر از شیر های دروازه ای دارند؛ زیرا به مواد اولیه ی کمتری نیاز دارند و انرژی و کار کمتری برای ساختنشان صرف می‌شود.
همچنین عملکرد آن‌ها در مقابل فشار های نامتوازن آب بهتر است؛ در نتیجه در حال حاضر شیر های پروانه ای در سیستم های توزیع آب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شیر های پروانه ای می‌توانند به‌صورت فلزی یا پلاستیک با آب بندی مقاوم باشند. در حالت دوم آب بندی معمولاً از لاستیک طبیعی یا مصنوعی ساخته شده است و معمولاً روی بدنه شیر هایی با اندازه های کوچک تر قرار می‌گیرد.
شیر پروانه ای با کارایی بالا، ویژگی آب بندی خوب و محکمی را فراهم می‌کند. دیسک در اصل یک قطعه وسط حلقه ی شیر است و مکانیسم آب بندی این شیر بسیار خوب است. در بسیاری از دریچه ها آب بندی اولیه، ساخته‌شده از یک ماده انعطاف پذیر هستند و برای وصل شدن به بدنه، یک اتصال فلز به فلز ثانویه را ایجاد می‌کنند.
پترویار ، ارائه دهنده ی محصولات خدماتی و دانشگاهی
