شیر پروانه ای پنوماتیک یکی از ابزار هایی است که در صنعت بسیار استفاده می شود. در این مقاله به طور کامل این وسیله رو تعریف کردیم.
شیر پروانه ای پنوماتیک چیست؟
شیر پروانه ای پنوماتیک یکی از اجزای مجموعه ی کنترل کننده فشار، سرعت و میزان هوا و سیالات در هنگام حرکت این مواد مختلف در سیستم انتقال می باشد. سیستم های پنوماتیک که به نیروی هوای فشرده شده برای انتقال نیرو بستگی دارند، میتوانند در کاربردهای صنعتی بیشماری، از ابزارهای قدرتی پنوماتیک گرفته تا موتورهای دیزلی یافت شوند.
این شیر ها به صورت اتوماتیک و با دستورهای الکتریکی و به وسیله ی نیروی محرکه ی برقی کار می کنند.
بر اساس سایر مؤلفههای موجود در یک برنامه کاربردی و نوع سیستم پنوماتیک مورد استفاده، ممکن است یکی از چندین نوع شیر های پنوماتیک در سیستم انتقال به کار برده شود.
در این مقاله انواع معمول شیر پروانه ای پنوماتیک مورد استفاده در صنعت مورد بررسی قرار میگیرد و اطلاعاتی در مورد پیکربندی ها و مشخصات اصلی مربوط به این دستگاه ها ارائه میشود.

انواع شیر های پروانه ای پنوماتیک
شیر های پنوماتیک که شیرهای کنترل جهت نیز نامیده میشوند، میتوانند با استفاده از چندین رویکرد مختلف طبقه بندی شوند که عبارتاند از:
- طبقه بندی با توجه به تعداد درگاه های ورودی و خروجی که تحت کنترل دارند
- تقسیم بندی با توجه به تعداد مسیرهایی که مواد در آنها جریان دارند یا موقعیت های سوئیچینگی که این شیر ها در آنها موجود هستند
- بر اساس مکانیزمی که برای باز کردن یا بستن پورت ها استفاده میکنند
- بر اساس موقعیتی شیر در حالت غیرفعالی در آن قرار دارد
سیستم های کنترل جهت حرکت مواد که جهت گردش هوا را کنترل میکنند یا جریان را مهار و تعدیل میکنند، شامل یک دسته بزرگ از شیر های پنوماتیک هستند که انواع مختلفی را در خود جای دادهاند. این دستگاه ها میتوانند به روشهای مختلفی در سیستم هیدرولیکی مورد استفاده قرار گیرند.
با توجه به این موضوع، میتوان انواع اولیه شیر های پنوماتیک را به صورت زیر بیان کرد:
- شیرهای پنوماتیک کنترل دو طرفه
- شیرهای پنوماتیک کنترل سه جهته
- شیرهای پنوماتیک کنترل چهار طرفه
- شیر های پنوماتیک کنترل ارتجاعی

شیرهای پنوماتیک کنترل دو طرفه
یک سوپاپ دو طرفه کنترل جهت هوا یا سیالات، آن را از دو جهت و از طریق دو پورت که میتوانند باز یا بسته باشند عبور میدهد. در صورت بسته بودن درگاه های سوپاپ، هوا نمیتواند از طریق شیر جریان یابد. اگر درگاه ها باز باشند، سیال میتواند از درگاه اول و از طریق شیر در یک راستا و از طریق درگاه دوم در جهت مخالف، حرکت کند.
شیر پروانه ای پنوماتیک برای کنترل سه جهته
همانطور که از نامش پیداست، شیر در سه طرفه جهت دار، دارای سه درگاه است که هر یک از آنها برای برطرف کردن اهداف متفاوتی وجود دارند. درگاه اول برای اتصال شیر به یک محرک یا وسیله دیگر استفاده میشود.
پورت دوم به یک جریان سیال وصل میشود و درگاه سوم به عنوان خروجی یا اگزوز استفاده میشود. هنگامی که پورت های اول و دوم باز هستند، درگاه سوم بسته است و سیال از طریق شیر پنوماتیک به دستگاه منتقل میشود.
هنگامی که پورت اول و سوم باز هستند و درگاه دوم بسته است، هوای قسمت های متصل به شیر از طریق خروجی تخلیه میشود. شیرهای سه طرفه غالباً در سیلندرها به محرک ها متصل میشوند و یا به صورت جفت جفت مورد استفاده قرار میگیرند و به سیلندرهای دو حالته متصل میشوند.
شیرهای پنوماتیک کنترل چهار طرفه
یک شیر جهت دار چهار طرفه، دارای چهار درگاه مجزا است که دو مورد از آنها به محرک ها متصل میشوند، یکی به یک جریان سیال تحت فشار وصل میشود و دیگری به عنوان یک مسیر تخلیه سیال فعالیت میکند.
این شیر های پروانه ای پنوماتیک از جمله رایج ترین انواع شیر هایی هستند که در سیستم های پنوماتیک یافت میشوند؛ زیرا چهار مسیر مجزا باعث میشوند که شیر بتواند حرکت موتور یا سیلندر اصلی را به طور مؤثری معکوس کند.
یک درگاه اضافی گاهی اوقات به یک شیر چهار طرفه افزوده میشود و آن را از یک شیر چهار طرفه به یک شیر پنج طرفه تبدیل میکند. سوپاپ چهار طرفه با پورت اضافی اغلب برای تأمین فشار دوگانه استفاده میشود؛ به این معنی که شیر میتواند بسته به نیاز سیستم، یکی از دو نوع فشار را اعمال کند و بین آن دو متغیر باشد.
از طرف دیگر، شیر میتواند از درگاه جدید اضافه شده به عنوان درگاه تخلیه ثانویه نیز استفاده کند.
دریچه های پنوماتیک کنترل ارتجاعی (فنری)
این نوع طبقه بندی شیر پنوماتیک به نحوه تغییر جهت جریان سیال اشاره دارد. به عنوان مثال، در شیر کنترل دو طرفه، شیر یا باز است (جریان سیال فعال میشود) یا بسته است (از جریان سیال جلوگیری میشود).
برای اینکه هر پورت موقعیت باز یا بسته را به خود اختصاص دهد، یک محرک و یک قرقره باید دریچه را به موقعیت خود منتقل میکند.
برای آزاد کردن قرقره دریچه و بازگرداندن دریچه پنوماتیک به موقعیت قبلی خود، به یک فنر نیاز داریم که حلقه را آزاد کند. یک سوپاپ کنترل دو طرفه که به این روش کار میکند، به عنوان دریچه کنترل ارتجاعی شناخته میشود.

کاربرد های مختلف شیر های پنوماتیک
اصطلاح «شیر پروانه ای پنوماتیک» بهطورکلی دارای دو زمینه ی مجزای کاربرد در صنعت است که در اینجا به آنها میپردازیم:
۱- تعدیل جریان هوا
در زمینهی اول، یک شیر پنوماتیک وسیله ای است که برای کنترل یا تعدیل جریان هوا (یک گاز بی اثر دیگر) در یک سیستم پنوماتیک استفاده میشود.
شیر های پنوماتیک این کار را با کنترل هوا یا گاز در منبع انجام میدهند و عبور آن را در صورت نیاز از لوله یا سایر قسمت های موجود در دستگاه های یک سیستم پنوماتیک، به صورت خودکار تنظیم میکنند.
مؤلفه فعال سازی که باعث باز شدن یا بسته شدن شیر پنوماتیک میشود از راه های مختلفی از جمله فعال سازی دستی، الکتریکی از طریق یک محرک الکترونوئیدی و یا به وسیله موتور های مختلف انجام میشود.
مفهوم کلیدی که در این کاربرد شیر های پنوماتیکی باید به آن توجه کرد، این است که هوای تحت فشار یا گاز های مختلف که تحت کنترل هستند، از طریق درگاه های سوپاپی در سیستم پنوماتیک جریان مییابند.
۲- مکانیسم کنترل دیگر سیالات
در زمینهی دوم، هوا به عنوان مکانیسم کنترل در شیر مورد استفاده قرار میگیرد، اما مادهای که از طریق درگاه های سوپاپ جریان دارد چیزی غیر از هواست؛ میتواند آب، روغن یا انواع مایعات دیگر باشد.
در این نوع کاربرد نیز شیر پنوماتیک به عنوان کنترل کننده جریان در یک سیستم عمل میکند، اما با این تفاوت که آنچه کنترل میشود، هوا نیست.
هوا تنها به عنوان وسیله کنترل اعمال میشود و از طریق محرک پنوماتیک عبور میکند تا جریان را باز کند، ببندد یا تعدیل کند؛ از این رو گاهی به این شیر ها، شیر های فعال شده با پنوماتیک گفته میشود.
به طور خلاصه میتوان گفت در اولین زمینه، هوا یا هر گازی کنترل میشود اما این امکان وجود دارد که خود هوا مکانیسم کنترل شیر را هدایت کند یا نکند؛ اما در حالت دوم، چیزی غیر از هوا کنترل میشود اما مکانیسم و ماده کنترل کننده هوا است.
تمایز بین این دو زمینه ی کلی به درک بیشتر شیر های پنوماتیک و کاربردهای آنها کمک میکند. انواع شیر های پنوماتیک که در ادامه بررسی میشوند، از نوع اول هستند.
پترویار معرفی کننده ی تجهیزات صنعتی